Памятник жертвам Холокоста на еврейском кладбище в г. Дятлово

Памятник жертвам Холокоста на еврейском кладбище в г. Дятлово

В братской могиле похоронено 2800 человек, которых на этом же месте в 1942 г. расстреляли нацисты. После окончания войны советские власти установили мемориал в память о погибших. В 2003 г. на памятник прикрепили мемориальную табличку со звездой Давида и текстом на иврите и русском языках.
  Второе массовое убийство евреев Дятловского гетто началось 6 августа 1942 года и продолжалось 3 дня. Узники гетто пытались прятаться в подготовленных «малинах», ямах, вырытых по ночам под полами домов, в огородах и сараях.
В результате этих расстрелов до 3000 евреев были убиты и захоронены в 3-х братских могилах на еврейском кладбище. В этот раз в уничтожении еврейского населения Дятлово также принимали участие солдаты и офицеры 36-го полицейского батальона, сформированного в начале 1942 года из добровольцев на территории Эстонии. Оставили в живых чуть более 200 еврейских ремесленников-специалистов – их перевели в гетто Новогрудка.
  Расстрелами 6 августа 1942 года закончилась история не только Дятловского гетто, но и еврейской общины Дятлово. Всего за время оккупации гитлеровцы замучили и убили в Дятлово 5800 евреев. Несколько сотен евреев смогли спастись и большей частью дожили до освобождения в семейном партизанском лагере при отряде Ленинский, которым руководил Валентин Битько.
  Остались задокументированы имена некоторых организаторов и исполнителей массовых убийств евреев Дятлово: зондерфюрер СС Глейман, немецкий военнослужащий Глебка, обер-лейтенант Убрих, лейтенанты Кихлер, Ридель и Браун, обер-лейтенант Егнсон, капитаны Мальхер и Майдель.
   Из воспоминаний Фани Дунец, жительницы Израиля, 1920 года рождения: «Нас выгнали на площадь, построили. Рядом со мной стоял охранник, полицейский. Я начала с ним разговор, познакомилась, расположила к себе. Спросила о его семье, о том, откуда он. Парень был молодой, видно, я ему понравилась. Когда отобрали для работ моего брата, я попросила охранника оставить и меня с братом. Он подошел к своему начальнику и что-то сказал. Меня тоже вместе с братом отвели в сторону. Удивляюсь, откуда взялось столько смелости, наверное, потому, что очень хотелось жить. Так мы с братом оказались в Новогрудском гетто. Наша семья погибла, они все лежат на еврейском кладбище. Из Новогрудского гетто мы тоже спаслись: через тоннель ушли к партизанам».
  Чудом спасся из гетто Абрам Яковлевич Каплан, который пережил войну и стал последним из коренных Дятловчан, жившим в родном посёлке.
  В августе 1942 года несколько десятков человек из гетто Дятлово были попутно, во время выполнения оперативной задачи, освобождены партизанским отрядом под командованием Ёскеля Атласа.
  Польская семья – Ян и Юзефа Ярмолович – в течение года прятали 5-х евреев на своей ферме, за что впоследствии были удостоены почетного звания «Праведник народов мира» от израильского мемориального института «Яд Вашем» «в знак глубочайшей признательности за помощь, оказанную еврейскому народу в годы Второй мировой войны».

У брацкай магіле пахавана 2800 чалавек, якіх на гэтым  месцы ў 1942 г. расстралялі нацысты. Пасля заканчэння вайны савецкія ўлады ўстанавілі мемарыял у памяць аб загінуўшых. У 2003 г. на помнік прымацавалі мемарыяльную дошку з зоркай Давіда і тэкстам на іўрыце і рускай мовах.
 Другое масавае забойства яўрэяў Дзятлаўскага гета пачалося 6 жніўня 1942 года і працягвалася 3 дні. У выніку гэтых расстрэлаў да 3000 яўрэяў былі забіты і пахаваны ў 3-х брацкіх магілах на яўрэйскіх могілках. На гэты раз у знішчэнні яўрэйскага насельніцтва Дзятлава прымалі ўдзел салдаты і афіцэры 36-га паліцэйскага батальёна, сфарміраванага ў пачатку 1942 года з добраахвотнікаў на тэрыторыі Эстоніі. Пакінулі ў жывых крыху больш за 200 яўрэйскіх рамеснікаў-спецыялістаў - іх перавялі ў гета Навагрудка.
  Расстрэлам 6 жніўня 1942 года скончылася гісторыя не толькі Дзятлаўскага гета, але і яўрэйскай абшчыны Дзятлава. Усяго за час акупацыі гітлераўцы замучылі і забілі ў Дзятлаве 5800 яўрэяў. Некалькі сотняў чалавек змаглі выратавацца і большай часткай дажылі да вызвалення ў сямейным партызанскім лагеры пры Ленінскім атрадзе, якім кіраваў Валянцін Біцько.
 Засталіся ў дакументах імёны некаторых арганізатараў і выканаўцаў масавых забойстваў яўрэяў Дзятлава: зондэрфюрар СС Глейман, нямецкі ваеннаслужачы Глебка, обер-лейтэнант Убрых, лейтэнанты Кіхлер, Рыдэль і Браўн, обер-лейтэнант Егнсан, капітаны
Мальхер і Майдэль.
З успамінаў Фані Дунец, жыхаркі Ізраіля, 1920 года нараджэння: «Нас выгналі на плошчу, пастроілі. Побач са мной стаяў ахоўнік, паліцыянт. Я пачала з ім размову, пазнаёмілася. Ён стаў прыхільны   да мяне. Спыталася пра яго сям'і, адкуль ён. Хлопец быў малады, відаць, я яму спадабалася. Калі адабралі для работ майго брата, я папрасіла ахоўніка пакінуць і мяне з братам. Ён падышоў да свайго начальніка і нешта сказаў. Мяне разам з братам адвялі ўбок. Здзіўляюся, адкуль узялося гэтулькі адвагі, мусіць, таму, што вельмі хацелася жыць. Так мы з братам апынуліся ў Навагрудскім гета. Наша сям'я загінула, яны ўсе ляжаць на яўрэйскіх могілках. З гета мы выратаваліся: праз тунэль пайшлі да партызанаў».
Цудам выратаваўся з гета Абрам Якаўлевіч Каплан, які перажыў вайну і стаў апошнім з карэнных дзятлаўчан, якія жылі ў родным пасёлку.
 У жніўні 1942 года некалькі дзясяткаў чалавек з гета Дзятлава былі адначасна, падчас выканання аператыўнай задачы, вызвалены партызанскім атрадам пад камандаваннем Ёскеля Атласа.
 Польская сям'я - Ян і Юзэфа Ярмаловіч - на працягу года хавалі 5 яўрэяў на сваёй ферме, за што пасля атрымалі ганаровае званне «Праведнік народаў свету» ад ізраільскага мемарыяльнага інстытута «Яд Вашэм» «у знак найглыбейшай удзячнасці за дапамогу, аказаную яўрэйскаму народу ў гады Другой сусветнай вайны».

The mass grave contains 2,800 people who were shot by the Nazis at that place in 1942. After the war the Soviet authorities erected a memorial to the victims. In 2003 a memorial plaque with a Star of David and text in Hebrew and Russian was attached to the monument.
The second mass murder of the Jews of Dyatlovo Ghetto began on August 6, 1942 and lasted for 3 days. The ghetto prisoners tried to hide in prepared "malinas", holes dug at night under the floors of houses, in vegetable gardens and barns.
As a result of these executions, up to 3,000 Jews were killed and buried in 3 mass graves in the Jewish cemetery. At that time, soldiers and officers of the 36th Police Battalion, formed in early 1942 from volunteers in Estonia, also took part in the extermination of the Jewish population of Dyatlovo. Just over 200 Jewish artisans were left alive – they were transferred to the Novogrudok ghetto.
The executions of August 6, 1942, ended the history of not only  Dyatlovo ghetto, but also the whole Jewish community of Dyatlovo. During the occupation the Nazis tortured and killed 5,800 Jews in Dyatlovo. Several hundred Jews were able to escape and most of them lived until liberation in a family partisan camp at the Leninsky detachment, ruled by Valentin Bitko. The names of some of the organizers and perpetrators of the mass murder of the Jews in Dyatlovo remain documented: SS Sonderführer Gleiman, German serviceman Glebka, Oberleutnant Ubrich, lieutenants Kichler, Riedel and Braun, Oberleutnant Yegnson, captains Malcher and Maidel. From the memoirs of Fanya Dunets, a resident of Israel, born in 1920: “They drove us out to the square, lined us up. There was a guard and a policeman standing next to me. I started a conversation with him, got to know him, won him over. I asked about his family, where he was from. He was young, apparently he liked me. When my brother was selected for work, I asked the guard to leave me and my brother behind. He went up to his boss and said something. They took me and my brother aside too. I wonder where he got so much courage, probably because he really wanted to live. That's how my brother and I ended up in Novogrudok ghetto. Our family died, they all lay in the Jewish cemetery. We also escaped from  Novogrudok ghetto: we went through a tunnel to join the partisans."
Abram Yakovlevich Kaplan escaped from the ghetto miraculously, surviving in the war and becoming the last of the native Dyatlovo residents to live in their native village. In August 1942, several dozen people from Dyatlovo ghetto were liberated by a partisan detachment under the command of Yoskel Atlas while carrying out an operational mission.
The Polish family, Jan and Józefa Jarmolowicz, hid five Jews on their farm for a year. They were later awarded the honorary title of “Righteous Among the Nations” by the Israeli memorial institute Yad Vashem “as a sign of deepest gratitude for the assistance provided to the Jewish people during World War II.”